Thomas Ross – De tranen van Mata Hari: spannende mix van fictie en feiten

Mata Hari: een exotische danseres, een courtisane, een spionne. Het zijn zo’n beetje de kernbegrippen die Margaretha Geertruida McCleod-Zelle omschrijven. Deze geboren Friezin werd wereldberoemd in Europa in het begin van de negentiende eeuw. Ze trok volle zalen met haar exotische buikdansen en deelde de lakens met de hoge piefen van elk land: royalty, politici en legerofficiers; Mata Hari, zoals haar artiestennaam luidde, draaide haar hand er niet voor om. In 1917 kwam er echter een bruut einde aan het sprookjesleven van Mata Hari vol glitter en glamour: ze werd ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. De reden? Mata Hari zou spioneren voor de Duitsers in de toen nog woedende Eerste Wereldoorlog.

Het dossier van Margaretha Zelle is nog altijd geheim. Pas in 2017 wordt het dossier openbaar gemaakt. De geheimhouding rond haar veroordeling voeden de speculaties dat de Friezin geen eerlijk proces heeft gehad en er misschien wel ingeluisd is. Want was Mata Hari écht een spionne?

Tomas Ross heeft als schrijver zijn strepen al verdiend. Hij won prijzen voor Koerier voor Sarajevo en het in 2003 verschenen De zesde mei. Hij staat bekend als dé Nederlandse misdaadschrijver. Ondanks dat het dossier rond Mata Hari nog niet openbaar is, probeert Ross in zijn laatste boek De tranen van Mata Hari een tipje van de sluier rond haar proces op te lichten. Dit doet hij door een samenvloeiende mix van fictie en feiten, die het verhaal samen een Da Vinci-code-achtige spanning meegeeft.

Het boek begint in 1914 en vertelt de verhalen van de personages Willem Bentinck (journalist, Nederlander), Jonathan Grey (agent van de Britse Naval Intelligence, Amerikaan) en Margaretha Zelle (Mata Hari, Nederlandse). Bentinck en Grey zijn fictief, en raken ongewild steeds meer verwikkeld in het spionagenet in Engeland, Nederland, Frankrijk én Duitsland. Zo komen ze in aanraking met Mata Hari. In eerste instantie hebben ze niet direct te maken met de exotische danseres, maar langzaam maar zeker wijzen steeds meer (spionage-)pijlen haar kant op. De twee heren betwijfelen echter of zij écht de spionne is waar de Fransen naar op zoek zijn.

Ondanks dat de spanningsopbouw goed in elkaar steekt, de personages stuk voor stuk breed uitgewerkt en boeien, blijft De tranen van Mata Hari een niet zo makkelijk boek. De vele personages, ontwikkelingen en steeds wisselende verhoudingen tussen elkaar, maken het soms moeilijk volgen. Niet voor niets zit er voorin het boek een register met de namen van alle personages. Dat is niet alleen makkelijk als je een boekverslag moet schrijven, je hebt het ook zeker nodig voor het volgen van het boek! Dit maakt het boek moeilijk leesbaar en de spanning valt daardoor ook soms weg.

Aan de andere kant moet Ross’ speurwerk naar het spionageweb rond Mata Hari zeker geprezen worden. Het is, ondanks het eerder genoemde minpunt, een spannende thriller geworden dat je als lezer steeds meer meesleept en stap voor stap deel laat uitmaken van de levens van personages Grey, Bentinck én Mata Hari zelf.