Jan Blokker – Achter de laatste brug: opdat wij niet vergeten

Drieëneenhalve dag duurde de oorlog achter de Grebbelinie. Toen de eerste bewoners een week na de Duitse aanval in mei 1940 voorzichtig waren teruggekeerd van hun evacuatieadressen, hadden ze de ruïnes aangetroffen van hun steden, dorpen en hoeven. Ze hadden de rommel opgeruimd, hun doden begraven en waren aan het werk getogen. De rust was weergekeerd.

Maar in september 1944 kwam de oorlog terug in het land. De bevrijding lag aan de overkant van de rivier, voorbij de vernielde bruggen over de Rijn. De bewoners van de Gelderse vallei zaten gevangen tussen de strijdende partijen. In Achter de laatste brug beschrijft historicus Jan Blokker hun leven, dat zeven maanden lang totaal ontregeld raakte.

“Opdat wij niet vergeten” staat op het oorlogsmonument bovenop de Grebbeberg, ter herdenking aan de gevallenen tijdens die korte strijd die zich afspeelde in het bos op de berg bij Rhenen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat ‘niet vergeten’ is ook het doel van dit boek. Het is zeker van geschiedkundige waarde, maar niet een verzameling jaartallen, statistieken en opsomming van feiten en namen zoals je misschien van een geschiedenisboek verwacht. Het is een verzameling ooggetuigenverslagen. Verhalen van de mensen die, toen nog kinderen, de oorlog en de strijd tijdens de oorlog van dichtbij hebben meegemaakt.

Niets is meer sprekender dan mensen horen vertellen over de tijd die ze zelf hebben meegemaakt tijdens de oorlog. Hoe een jongen van vijftien dode soldaten uit de rivier vist met zijn vrienden. Hoe de kinderen genoten van het eten en lekkers dat de bevrijders met zich meenamen. Hoe hele gezinnen met bijna complete huisraad bij zich (en opoe in de grote mand voor op de fiets, met haar benen in zwarte kousen over de rand bungelend) moesten verhuizen naar dorpen en steden soms tientallen kilometers verderop. Wellicht zijn de gevechten in de regio tussen Arnhem en de Grebbelinie niet de meest heftige van de Tweede Wereldoorlog in Nederland, maar de verslagen van wát ze meemaakten (of het nu granaatinslagen, razzia’s of proberen zo normaal mogelijk je leven voort te zetten is) maken grote indruk. Het boek is daardoor in een vloek en een zucht uit, het leest als een trein. Ik ben blij dat ik het gelezen heb. Blij voor het inkijkje dat ik heb gekregen in het dagelijks leven tijdens de oorlog. Blij opdat ik het zo niet vergeten zal.

Reeds gepubliceerd op www.theSword.nl