Spannende roman over moeizaam onderwerp
Religie en totalitaire regimes zijn nu niet de meest leuke dingen die samengaan. In dit boek al helemaal niet. Het zijn ook niet persé de onderwerpen waar ik met enthousiasme over wil lezen. In dit geval is het boek wat ze een klassieker noemen en aangezien de langverwachte opvolger van dit boek al maandenlang door mijn consumentenstrot geduwd wordt in elke boekenwinkel en -site, besloot ik me toch te wagen aan het veelgeprezen eerste boek. En dat was geen teleurstelling.
We stappen het verhaal binnen als een jonge vrouw overgeplaatst wordt naar een nieuw gezin. Ze is een dienstmaagd. Dienstmaagden zijn ‘the lowest of the low’ en iedereen kijkt op ze neer. Hun enige taak is kinderen baren voor gezinnen die zelf geen kinderen kunnen krijgen. Ze mogen niet uit zichzelf praten, worden hooguit voor wat boodschappen op pad gestuurd. Verder moeten ze wachten tot ze seks hebben met de man des huizes, zwanger worden en een kind baren voor de echtgenote. En dit is, even gechargeerd, allemaal God’s wil.
De dienstmaagden verliezen ook hun eigen namen; ze krijgen een naam waaruit duidelijk is bij welk huis ze horen. De hoofdpersoon heet dan ook Vanfred (want ze is ‘van Fred’). Zij vertelt het verhaal. Ze kent nog een leven waarin ze nog vrij was om te gaan en staan waar ze wilde, waarin ze zelf een man had en een dochter. Tot ze gepakt werd en tot dit leven veroordeeld werd. Waar haar man en dochter nu zijn, weet ze niet, maar ze probeert hoop te blijven houden.
In haar verhaal verweeft ze het heden met het verleden en zo leer ik hoe ze in deze situatie is gekomen, hoe ze is ‘opgeleid’ tot dienstmaagd (geïndoctrineerd is het betere woord) en wat haar gedachten zijn. Door zo midden in het verhaal te beginnen en met kleine hapjes het verleden, en dus het hele verhaal, te leren kennen, maakt het spannend. Het helpt het doorlezen: ik wil weten wat er nog meer is gebeurd!
Uiteindelijk bouwt de spanning zich subtiel op: Vanfred gaat een intiemere relatie aan met De Bevelvoerder, zoals ze de man des huizes noemt, en zo lijkt de hoop om ooit een einde aan haar situatie te maken niet meer helemaal onrealistisch. Waar eerst de spanning in de flashbacks zit, zit dat in de tweede helft van het boek juist in het heden: wat gaat ze doen? Gáát ze iets doen? Durft ze dat?
Het boek heeft op mij niet het wow-effect zoals ik van tevoren bedacht had dat het wel zou moeten hebben, gezien de ophemeling ervan door de media. Aan de andere kant is dat ook niet helemaal eerlijk ten opzichte van het verhaal. Ik heb dit boek wel met liefde gelezen. Ik sta niet te springen om dat tweede boek te lezen, dat mag nog even wachten, maar de kans dat dat in de toekomst gaat gebeuren is er zeker.