Schokkend boek over de rol van Duitse vrouwen aan het Oostfront
Het is niet het meest gezellige onderwerp om over te lezen; de Tweede Wereldoorlog. Van jongs af aan had deze geschiedenis altijd al een uitwerking op me. Ik kan me herinneren dat ik op de lagere school geïnteresseerd was in een boek vol foto’s van de platgebombardeerde stad Wageningen. En als kind opgroeiende in datzelfde Wageningen werd er ook altijd uitgebreid stil gestaan bij de jaarlijkse dodenherdenking en het vieren van de vrijheid.
Sindsdien zijn jaren verstreken, maar nog elk jaar kom ik terug naar Wageningen om de vrijheid te vieren op 5 mei. Dat vind ik belangrijk. Het is goed om stil te staan bij de vrede in eigen land en de oorlogen die elders in de wereld gevoerd worden. Vierenzeventig jaar geleden was die oorlog nog in ons eigen land. Dat is echt niet zo lang geleden.
Ik heb de nodige romans gelezen die zich afspelen in WOII. Het boek Hitlers Furiën van Wendy Lower is echter geen roman. Dit boek is het resultaat van een jarenlang archiefonderzoek door Lower naar de rol die de Duitse vrouwen speelden aan het Oostfront.
Tot nu toe was de rol van vrouwen (secretaresses, verpleegsters en echtgenoten van de Duitse officieren) onderbelicht in de geschiedschrijving. Na de oorlog zijn ook maar weinig vrouwen veroordeeld voor hun aandeel in de gruwelijkheden die plaatsvonden in concentratiekampen en tijdens de Jodenvervolging. De overwegende gedachte dat Duitse vrouwen onwetend thuis zaten en voor de kinderen zorgden, onbekend met de onmenselijke gruweldaden van hun echtgenoten, blijkt niet juist te zijn.
Een aantal vrouwen worden er in dit boek specifiek uitgelicht; secretaresses, zusters en echtgenoten van Duitse officieren. Sommigen zijn slechts getuigen of profiteurs van de Jodenvervolging. Anderen nemen deel aan het afvoeren en doodschieten van de joden. Het is verschrikkelijk om te lezen tot wat deze vrouwen in staat waren. Onvoorstelbaar ook dat een vrouw die in een Joods getto nog kinderen doodschoot, na de oorlog heeft kunnen werken op een gemeentelijke afdeling voor kindwelzijn. Hoe schizofreen is dat??
Wendy Lower onthult in haar boek tot wat deze vrouwen in staat waren. Ze schrijft over de tijd van politieke onrust waar de vrouwen in opgroeiden, de antisemitische sfeer en de kans die de vrouwen in het nazitijdperk kregen om meer te zijn dan alleen ‘moeder de vrouw’. Ook de tijd na de Tweede Wereldoorlog beschrijft Lower uitgebreid en dan met name de berechting van de vrouwen.
Tijdens het lezen vergat ik dat dit over meer dan 74 jaar geleden gaat. Het lijkt haast fictie; onvoorstelbaar dat dit heeft plaatsgevonden, dat mensen dit echt hebben kunnen doen. En ik werd kwaad, pisnijdig eigenlijk, toen ik las dat ze als oude dametjes vredig konden sterven in hun oude luie stoel, zonder berecht te zijn voor wat ze gedaan hebben.
Met andere woorden: Hitlers Furiën is geen leuk boek. Het is wel een goed boek. Het is goed om te blijven leren van wat is gebeurd. En wat er, helaas, nog steeds gebeurt. Ook al maakt het me kwaad en verdrietig, angstig misschien zelfs, ik wil hier over blijven lezen. Over blijven horen. Over blijven zien. En wellicht levert dat een wijze les op, iets waar we van kunnen leren. Zodat we de vrijheid kunnen blijven vieren in Nederland. En hopelijk ook in de rest van de wereld.
